Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik ve Getirdikleri
Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik ("Yönetmelik") 16 Ağustos 2013 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu Yönetmeliğin amacı, gebe, yeni doğum yapmış veya emziren çalışanın işyerlerindeki sağlık ve güvenliğinin sağlanması ve geliştirilmesini destekleyecek önlemlerin alınması ve bu çalışanların hangi dönemlerde ne gibi işlerde çalıştırılmalarının yasak olduğunu, çalıştırılabileceği işlerde hangi şart ve usullere uyulacağını, emzirme odalarının veya çocuk bakım yurtlarının nasıl kurulacağını ve hangi şartları taşıyacağını belirlemektir.
1. Çalışma Koşulları ve İzinler
1.1. Çalışma Saatleri ve Gece Çalışması
Gebe veya emziren çalışanların günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılması mümkün değildir. Hali hazırda gebe olmayan kadın işçiler hakkındaki düzenlemeler uyarınca kadın işçiler gece postasında 7,5 saatten fazla çalıştırılamamaktadır. Buna paralel olarak Yönetmelik‟in 8. maddesi uyarınca kadın çalışanlar, gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar. Ayrıca yeni doğum yapmış çalışanın doğumu izleyen bir yıl boyunca gece çalıştırılması yasaktır. Bu sürenin sonunda ise gece çalışmasının sağlık ve güvenlik açısından sakıncalı olduğunun bir sağlık raporu ile belirlenmiş olması halinde anılan çalışanlara rapor süresi boyunca da gece çalışması yaptırılmaz. Bu noktada belirtmek isteriz ki kadın çalışanların gece postalarında çalıştırılma koşullarına ilişkin yönetmelik bir yıllık sürenin bitiminde "emziren kadın çalışanlarda bu süre, anne veya çocuğun sağlığı açısından gerekli olduğunun işyerinde görevli işyeri hekiminden alınan raporla belgelenmesi halinde altı ay daha uzatılır" diyerek Yönetmelik‟ten farklı olarak çocuğun sağlığından da bahsetmektedir. Bu doğrultuda çocuğun sağlığının da sürenin uzatılması esnasında dikkate alınması gerekmektedir.
1.2. Emziren çalışanın çalıştırılması
Emziren çalışanların, doğum izninin bitiminde ve işe başlamalarından önce, çalışmalarına engel durumları olmadığının raporla belirlenmesi gerekir. Çalışmasının sakıncalı olduğu hekim raporu ile belirlenen çalışan, raporda belirtilen süre boyunca ve raporda belirtilen işlerde çalıştırılamaz.
1.3. Analık ve süt izni
Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir. Kadın işçinin erken doğum yapması halinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır. Bu süreler hekim raporuyla belirlenmek koşuluyla işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Ayrıca kadın işçiye hamilelik süresince periyodik kontroller için ücretli izin verilir.
İsteği halinde kadın işçiye, on altı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde on sekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.
Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.
1.4. Gebe çalışanın muayene izni
Gebe çalışanlara gebelikleri süresince, periyodik kontrolleri için ücretli izin verilir.
2. Yönetmelik Kapsamında İşveren'in Yükümlülükleri
2.1. Bilgilendirme ve Değerlendirme Yükümlülüğü
Yönetmelik‟in 6.maddesi uyarınca çalışanın, gebelik ve emzirmeye başlaması halinde işverenini bilgilendirmesi gereklidir. Buna binaen ise işveren, gebe veya emziren çalışanın sağlık ve güvenliği için tehlikeli sayılan kimyasal, fiziksel, biyolojik etkenlerin ve çalışma süreçlerinin çalışanlar üzerindeki etkilerini değerlendirecek ve bu değerlendirme sonucuna göre EK-1‟de yer alan genel ve özel önlemleri alacaktır.
İşveren, çalışanın işyerindeki maruziyetin şeklini, düzeyini ve süresini çalışma koşulları, özel bir riske maruz kalma olasılığı bulunan işleri ve EK-2‟de belirtilen etkenleri de; sağlık ve güvenlik risklerinin, gebe veya emziren çalışanlar üzerindeki etkilerini belirlemek ve alınacak önlemleri kararlaştırmak üzere değerlendirmelidir. İşveren bu değerlendirmede kişisel olarak çalışanı etkileyen psikososyal ve tıbbi faktörleri de dikkate almakla yükümlüdür. Sonrasında ise değerlendirme sonuçları ve sağlık ve güvenlik amacıyla alınması gereken önlemler hakkında gebe veya emziren çalışan bilgilendirilmelidir.
2.2. Değerlendirme Sonuçlarına Uygun Davranma
Değerlendirme sonuçları, gebe veya emziren çalışan için sağlık ve güvenlik riskini veya çalışanın gebeliği veya emzirmesi üzerindeki bir etkiyi ortaya çıkardığında işveren, ilgili çalışanın çalışma koşullarını ve/veya çalışma saatlerini, çalışanın bu risklere maruz kalmasını önleyecek bir biçimde geçici olarak değiştirmekle yükümlüdür. Çalışma koşullarının ve/veya çalışma saatlerinin uyarlanması mümkün değilse, işveren ilgili çalışanı başka bir işe aktarmak için gerekli önlemleri almalıdır. Bu kapsamda sağlık raporu ile gerekli görülmesi halinde gebe çalışan, sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılabilir. Bununla birlikte daha hafif işte çalışması sebebiyle çalışanın ücretinde bir kesinti yapılamaz. Son olarak başka bir işe aktarılması mümkün değilse, çalışanın sağlık ve güvenliğinin korunması için gerekli süre içinde ücretsiz izinli sayılması sağlanabilecek ve bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmayacaktır.
2.3. Oda ve Yurt Açma Yükümlülüğü
Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 100-150 kadın çalışanı olan işyerlerinde, emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre uzaklıkta bir emzirme odasının kurulması zorunludur.
Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 150‟den çok kadın çalışanı olan işyerlerinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması, bakımı ve emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın bir yurdun kurulması zorunludur. Yurt, işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlüdür.
İşverenler, ortaklaşa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt açma yükümlülüğünü, kamu kurumlarınca yetkilendirilmiş yurtlarla yapacakları anlaşmalarla da yerine getirebilirler. Emzirme odası ve/veya yurt kurulması için gereken kadın çalışan sayısının hesabına erkek çalışanlar arasından çocuğunun annesi ölmüş veya velayeti babaya verilmiş olanlar da dâhil edilir. Açılacak olan emzirme odası ve yurtların özellikleri EK-3 "de detaylı olarak belirtilmiştir.